Πνευμονολόγου-Φυματιολόγου
Διευθύντριας Δ Πνευμονολογικής Κλινικής, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center
Τη σημερινή εποχή, κανείς δεν μπορεί να αμφιβάλει για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος. Όλοι πια ξέρουν ότι το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο, καρδιαγγειακά νοσήματα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και εμπλέκεται στην παθογένεια ή την επιδείνωση πολλών ακόμα νοσημάτων. Το κάπνισμα βλάπτει την υγεία όλων, αλλά νεότερα δεδομένα καταδεικνύουν ότι οι γυναίκες είναι πιο ευπαθείς στον καπνό και ταυτόχρονα δυσκολεύονται περισσότερο από τους άνδρες να διακόψουν. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 χρόνων, η πιθανότητα μία γυναίκα να πεθάνει εξαιτίας του καπνίσματος έχει πενταπλασιαστεί και είναι τώρα ίδια όπως και για τους άντρες.
Από το 1964 που δημοσιεύθηκε η πρώτη αναφορά για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος, η συχνότητά του μεταξύ των ανδρών συνεχώς μειώνεται. Αντίθετα η συχνότητα του καπνίσματος στις γυναίκες συνέχισε να αυξάνεται σταθερά τα επόμενα χρόνια, καθώς οι καπνοβιομηχανίες στόχευσαν επιθετικά το γυναικείο πληθυσμό. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η ανάπτυξη των τσιγάρων slim, ο χρωματισμός των πακέτων σε παστέλ, ελκυστικά χρώματα, οι διαφημίσεις που άφηναν το υπονοούμενο ότι το κάπνισμα διατηρεί τις γυναίκες αδύνατες και ελκυστικές και η σύνδεση του καπνίσματος με τη χειραφέτηση των γυναικών κατά τις δεκαετίες του 60 και του 70 στόχευαν σαφώς το γυναικείο πληθυσμό.
Πιο επιρρεπείς στο να καπνίσουν είναι οι γυναίκες χαμηλότερου εισοδήματος, μικρότερης μόρφωσης ή οι πιο ευαίσθητες ψυχικά. Οι γυναίκες που ανήκουν σε αυτές τις ευπαθείς ομάδες συχνά δεν διακόπτουν κατά την εγκυμοσύνη, ή και ξαναρχίζουν το κάπνισμα μετά τον τοκετό. Το γεγονός αυτό επιτείνει τις καταστροφικές συνέπειες του καπνίσματος στις ίδιες και στα παιδιά τους. Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης το κάπνισμα συνδέεται με επιπλοκές τόσο στην έγκυο, όσο και στο κύημα. Προκαλεί παλίνδρομη κύηση, πρόωρο τοκετό, συγγενείς ανωμαλίες του εμβρύου, ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης, χαμηλό βάρος γέννησης, έκτοπη κύηση, προδρομικό πλακούντα και πρόωρη αποκόλληση του πλακούντα, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο τη μητέρα όσο και το έμβρυο. Ιδανικά, η γυναίκα που προγραμματίζει την εγκυμοσύνη της, θα πρέπει να διακόπτει εξαρχής το κάπνισμα. Το πρώτο τρίμηνο της κύησης είναι το σημαντικότερο για την εδραίωση μιας καλής εγκυμοσύνης, αλλά η διακοπή του καπνίσματος ωφελεί και συστήνεται σε όλα τα στάδια της κύησης. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι το κάπνισμα μειώνει τη γονιμότητα ανδρών και γυναικών και σχετίζεται με πρόωρη εμμηνόπαυση.
Τα παιδιά των καπνιστριών έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν αιφνίδιο βρεφικό θάνατο και αναπνευστικά προβλήματα στη βρεφική και παιδική ηλικία. Το κάπνισμα της μητέρας συνδέεται με την εμφάνιση άσθματος στα παιδιά και προδιαθέτει σε ΧΑΠ κατά την ενήλικο ζωή των απογόνων. Εξίσου σοβαρή συνέπεια του καπνίσματος της μητέρας είναι η αυξημένη πιθανότητα το παιδί μεγαλώνοντας να γίνει και το ίδιο καπνιστής, καθώς το παράδειγμα των γονιών είναι ισχυρότερο από κάθε συμβουλή.
Σε πρόσφατη προοπτική μελέτη 15ετίας διαπιστώθηκε ότι το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο όλων των μορφών καρκίνου στις γυναίκες. Σε έκθεση του φορέα δημόσιας υγείας των ΗΠΑ το 2014 επισημαίνεται ότι ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα αυξήθηκε κατακόρυφα τα τελευταία 50 χρόνια, φθάνοντας στο δεκαπλάσιο για τις καπνίστριες και στο διπλάσιο στους άνδρες καπνιστές. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι ο καρκίνος του πνεύμονα στις γυναίκες έχει ξεπεράσει ακόμα και τον καρκίνο του μαστού, αποτελώντας πια ξεκάθαρα τον πρώτο κατά σειρά καρκίνο και στα δύο φύλα.
Το κάπνισμα ευθύνεται για το 90% των περιπτώσεων της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν σοβαρή ΧΑΠ σε μικρότερη ηλικία, ενώ σήμερα πεθαίνουν από ΧΑΠ περισσότερες γυναίκες από ό,τι άνδρες.
Ο αυξημένος καρδιαγγειακός κίνδυνος είναι δεδομένος για όλους τους καπνιστές, αλλά ο κίνδυνος της στεφανιαίας νόσου για τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες είναι μεγαλύτερος από αυτόν των ανδρών καπνιστών. Επιπρόσθετα, όλο και περισσότερες μελέτες διαπιστώνουν ότι οι γυναίκες διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο εγκεφαλικών εμφράκτων και της υπαραχνοειδούς αιμορραγίας, χωρίς αυτό να έχει εξηγηθεί ικανοποιητικά. Ο συνδυασμός αντισυλληπτικών χαπιών και καπνίσματος είναι γνωστό ότι προάγει τη θρομβογένεση.
Η οστεοπόρωση είναι ένα πρόβλημα συνήθως γυναικείο, το οποίο επιδεινώνεται με το κάπνισμα. Η διακοπή πριν την ηλικία των 50 μειώνει κατά πολύ την πιθανότητα κατάγματος το ισχίου στις γυναίκες.
Πολύ σημαντικές όχι για τη διάρκεια, αλλά για την ποιότητα της ζωής κάθε γυναίκας είναι οι συνέπειες του καπνίσματος στο δέρμα. Οι ρυτίδες γύρω από το στόμα, οι δυσχρωμία, η πρόωρη γήρανση και η χαλάρωση του δέρματος απασχολούν σοβαρά τις περισσότερες καπνίστριες και δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά με αισθητικές παρεμβάσεις.
Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός, ότι ενώ οι γυναίκες είναι πιο ευπαθείς στις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος, ταυτόχρονα δυσκολεύονται περισσότερο από τους άντρες να διακόψουν. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες αποτυγχάνουν να διακόψουν εντελώς το κάπνισμα συχνότερα από τους άνδρες. Είναι λιγότερο προσηλωμένες στο στόχο τους και υποτροπιάζουν ευκολότερα. Η παρατήρηση αυτή εξηγείται πιθανότατα από τις δομικές, λειτουργικές και βιοχημικές διαφορές μεταξύ γυναικείου και ανδρικού εγκεφάλου, και μένει να διερευνηθεί περαιτέρω. Στόχος είναι να αναπτυχθούν στρατηγικές διακοπής καπνίσματος που να απευθύνονται ειδικά στις γυναίκες και τις νευροβιολογικές ιδιαιτερότητές τους, προκειμένου να βαδίσουν ευκολότερα το δύσβατο μονοπάτι της διακοπής.
