Διευθυντή Ε΄ Χειρουργικής Κλινικής Ερρίκος Ντυνάν
Ένας συνεχώς αυξανόμενος όγκος επιστημονικών δεδομένων καταδεικνύει, ότι τη σύγχρονη εποχή, ο βασιζόμενος στο αυξημένο σωματικό βάρος κοινωνικός διαχωρισμός είναι έντονα διαδεδομένος.
Το στίγμα της παχυσαρκίας καθιστά αδύνατη κάθε προσπάθεια κοινωνικής ισότιμης ενσωμάτωσης των υπέρβαρων ή παχύσαρκων ατόμων.
Άτομα υπέρβαρα γίνονται συχνά θύματα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και ρατσισμού στους χώρους δουλειάς , μάθησης, παροχής υπηρεσιών υγείας ακόμη και μέσα στα πλαίσια της οικογένειάς τους.
Είναι ο συχνότερος τύπος ρατσισμού στις σύγχρονες κοινωνίες και ιδιαίτερα οι γυναίκες βιώνουν έντονη δυσκολία στην εξεύρεση θέσεων εργασίας ή θέσεων στην εκπαίδευση.
Τα μέσα ενημέρωσης διαδίδουν μια εικόνα κατά την οποία ο ίδιος ο παχύσαρκος είναι κατά αποκλειστικότητα υπεύθυνος για την κατάστασή του χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν άλλοι ανεξάρτητοι παράγοντες (μεταβολικοί και ενδοκρινικοί) που πιθανά συμμετέχουν σε μεγάλο ποσοστό στο συγκεκριμένο φαινόμενο.
Η βασική θεώρηση που αναπαράγεται ότι είναι επιλογή του ατόμου να παίρνει παραπάνω θερμίδες από αυτές που χρειάζεται και να αθλείται λιγότερο οδηγώντας τον εαυτό του στη παχυσαρκία είναι απλοϊκή και λανθασμένη.
Όλο και περισσότερα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι τα αίτια για το έντονο παγκόσμιο πρόβλημα της παχυσαρκίας δεν είναι μόνο η παραπάνω του αναγκαίου πρόσληψη θερμίδων αλλά πιθανά συμμετέχει ενεργά και η εντονότερη του μέσου όρου απορρόφησή τους από το έντερο.
Στη ρύθμιση της εντερικής απορρόφησης συμμετέχουν τα πεπτικά ένζυμα, τα χολικά άλατα, η μικροβιωση του εντέρου, οι εντερικές ορμόνες και οι νευροορμόνες.
Επίσης η κατανάλωση θερμίδων με άσκηση αντιστοιχεί στο 30% της ολικής ημερήσιας κατανάλωσης, με τη μεταβολική να αποτελεί το 60%-80% και τη θερμική σε ένα άλλο 10%. Οπότε και τα περιθώρια απώλειας μέσω της άσκησης είναι και αυτά περιορισμένα.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ένας σταθερός ομοιοστατικός μηχανισμός λειτουργεί στο κάθε άτομο και καθορίζει το status του σώματός του. Έτσι, σε φάση μειωμένης πρόσληψης λόγω προγράμματος διατροφής, ο οργανισμός για να αντιμετωπίσει τις έστω προγραμματισμένα επερχόμενες απώλειες αυξάνει την όρεξη, μειώνει το κορεσμό από τη πρόσληψη της τροφής και αυξάνει την απορροφητικότητα του βλεννογόνου εντέρου.
Αυτός ο μεταβολικός και βιολογικός μηχανισμός αντιρρόπησης μπορεί να παραμείνει για μεγάλο διάστημα και μετά τη διακοπή της διαιτητικής αγωγής με αποτέλεσμα τη σταδιακή επανάκτηση του βάρους.
Η απλοϊκή συμβουλή για δίαιτα και φυσική άσκηση, αποτυγχάνει στη συντριπτική πλειοψηφία.
Ενώ μπορεί, με πολύ κόπο συνήθως, να φέρει κάποιο αποτέλεσμα άμεσα και μεσοπρόθεσμα, στη διάρκεια του χρόνου όμως η συσσώρευση βάρος είναι πάλι πραγματικότητα ανεξαρτήτως αν η δίαιτα συνεχίζει να είναι σχετικά ολιγο-θερμική.
Γενετικοί παράγοντες, διατροφικοί παράγοντες, η αϋπνία και οι διαταραχές του ρυθμού του ύπνου, το ψυχολογικό στρες, οι ενδοκρινικές θεραπείες, μπορεί να είναι επιπρόσθετοι παράγοντες συσσώρευσης λίπους υπερβαίνοντας την έννοια του ότι μόνο η πρόσληψη θερμίδων συσσωρεύει λίπος.
Η κοινωνική απαξίωση και το στίγμα της παχυσαρκίας, σε μεγαλύτερο βαθμό από την ίδια την παχυσαρκία, είναι υπεύθυνα για τις συναισθηματικές και ψυχικές διαταραχές του ατόμου που συνοδεύονται από κατάθλιψη, υπερβολικό άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κοινωνική απομόνωση, χρήση ουσιών, ανθυγιεινή διατροφή και έντονες εκδηλώσεις βουλιμίας με ακατάσχετη λήψη τροφής.
Χάνεται τελείως ο έλεγχος και η υπερβολική αύξηση του βάρους είναι το τελικό αποτέλεσμα με καθοριστική επιβάρυνση της ψυχικής υγείας του ατόμου.
Από τα ανωτέρω γίνεται κατανοητό ότι πρέπει να υπάρξουν δράσεις που να περιορίσουν τον κοινωνικό ρατσισμό και να δοθεί ουσιαστική βοήθεια στα άτομα με παχυσαρκία αφενός μεν να αποδεχτούν τον εαυτό του έχοντας μια φυσιολογική ζωή, αφετέρου με επιστημονικά δεδομένα να γίνουν προσπάθειες έλεγχου του περίσσιου βάρους.
Υπάρχουν πολλές λύσεις ελέγχου του βάρους. Συντηρητικές, φαρμακευτικές είτε τέλος χειρουργικές.
Ο συνδυασμός όλων αυτών των μεθόδων, έχει δώσει ικανοποιητικά αποτελέσματα με απόλυτα αποδεκτή ασφάλεια και δεν πρέπει ο φόβος των πιθανών επιπλοκών να αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα.
Το στίγμα όμως πρέπει να καταπολεμηθεί σε χώρους εργασίας (ανάλογη νομοθεσία από τη πολιτεία), σε χώρους μάθησης, σε δημόσιους χώρους και σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας. Το μήνυμα πρέπει να δοθεί από δασκάλους, μέσα μαζικής ενημέρωσης, δημόσιες παρεμβάσεις οργανισμών και κυβέρνησης, ακαδημαϊκά ιδρύματα και βέβαια από τους παρόχους υπηρεσιών υγείας. Το μήνυμα πρέπει να είναι ξεκάθαρο:
Η παχυσαρκία δεν είναι επιλογή αλλά ένα χρόνιο νόσημα.
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΤΙΓΜΑΤΟΣ
ΜΕΣΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ
Τα μέσα να ενημερωθούν και να ενημερώνουν για τα πραγματικά αίτια της παχυσαρκίας και να αποφεύγουν την απλή θεώρηση μόνο της πρόληψης μέσω της υγιεινής ζωής και της φυσικής δραστηριότητας.
Το θέμα είναι πιο περίπλοκο και πρέπει κατά πρώτον να αλλάξει η νοοτροπία και η συμπεριφορά της κοινωνίας. Τους αντιμετωπίζουμε ισότιμα σαν άτομα με ένα χρόνιο νόσημα που με σοβαρότητα πρέπει να αναζητήσουμε τρόπους αντιμετώπισης.
Η ζεστασιά στη συμπεριφορά μας θα αποτελέσει το πρώτο βήμα στο δρόμο της οριστικής επιλυσης.
ΠΑΡΟΧΟΙ ΥΓΕΙΑΣ
Όλοι οι πάροχοι υπηρεσιών υγείας πρέπει μέσα στην εκπαίδευσή τους να περιλαμβάνεται η βασική γνώση η σχετιζόμενη με τη παχυσαρκία και να αποφεύγουν συμπεριφορές που μπορεί να εκληφθούν αρνητικά από τους παχυσάρκους.
Αν το στίγμα της παχυσαρκίας τους αναγκάσει τα υπέρβαρα άτομα να αρνηθούν τις υπηρεσίες υγείας μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία τους.
Συνήθως αποσιωπούν τα προβλήματα που τους απασχολούν θεωρώντας ότι θα λάβουν την απάντηση που περιλαμβάνει τη συμβουλή για απώλεια βάρους.
Ακόμη και παχύσαρκοι που έχουν χειρουργηθεί, συνήθως το αποκρύβουν για να αποφύγουν αρνητικά σχόλια που έχουν σχέση με τη πειθαρχία που απαιτείται για να χάσουν τα κιλά με διατροφή.
Πρέπει να έχουν ισότιμη αντιμετώπιση ανεξαρτήτως του όγκου τους και των ιδιαίτερων συνειρμών που μπορεί κάνει το προσωπικό του φορέα υγείας.
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ
Η πολιτεία πρέπει να οργανώσει εκστρατεία ενημέρωσης ούτως ώστε να αντιστραφεί η νοοτροπία του στίγματος και να τεθούν οι βάσεις επιστημονικού τύπου συμβουλευτικής πολιτικής αντιμετώπισης του προβλήματος.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ
Πρέπει να διατεθούν κονδύλια για την έρευνα στην παχυσαρκία και στο Διαβήτη τύπου 2 λαμβάνοντας υπόψιν τις επιπτώσεις του φαινομένου στο κόστος στην υγεία σήμερα και στο μέλλον.
ΝΟΜΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Πρέπει να επεκταθεί το πλαίσιο της απαγόρευσης του κοινωνικού ρατσισμού συμπεριλαμβάνοντας και τη παχυσαρκία στις μορφές ρατσισμού.
Τέλος πρέπει να αναγνωρίζεται η παχυσαρκία σαν χρόνιο νόσημα από τις ιδιωτικές ασφάλειες και να υπάρξουν προγράμματα κάλυψης όπως σε όλα τα χρόνια νοσήματα.
Η παχυσαρκία θα συνεχίσει να αυξάνεται και αν δεν την αντιμετωπίσουμε έγκαιρα και με σωστό τρόπο θα αποτελέσει στο μέλλον το σοβαρότερο κοινωνικό και ιατρικό πρόβλημα.
