Παθολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής, Γ' Παθολογική Κλινική / Κέντρο Μεταβολισμού και Διαβήτη
Η θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στοχεύει τόσο στη ρύθμιση του σακχάρου αίματος, όσο και στην πρόληψη των διαβητικών επιπλοκών και την καλύτερη ποιότητα ζωής.
Όταν γίνει η διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, ο λειτουργός υγείας πρέπει να δώσει οδηγίες για τη σωστή διατροφή, τη σωματική άσκηση και τη ρύθμιση του σωματικού βάρους. Οι οδηγίες αυτές πρέπει να είναι σαφείς και ρεαλιστικές, ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν και σε κάθε επίσκεψη να επαναλαμβάνονται και να γίνεται εκτίμηση της εφαρμογής τους και των αποτελεσμάτων τους. Η συστηματική εκπαίδευση για την αυτοδιαχείριση του διαβήτη πρέπει να συνεχίζεται για όλη τη ζωή του ατόμου με διαβήτη. Η ελάττωση του σωματικού βάρους είναι από τους κύριους στόχους της αντιδιαβητικής αγωγής, καθώς τα περισσότερα άτομα με διαβήτη τύπου 2 εμφανίζουν αυξημένο βάρος, με συνέπεια την αντίσταση στην ινσουλίνη, που είναι σημαντική αιτία για το διαβήτη τους. Γι’ αυτό η σωματική άσκηση και η κατάλληλη δίαιτα περιλαμβάνονται υποχρεωτικά σε κάθε πρόγραμμα αντιμετώπισης του διαβήτη από τη διάγνωση και δια βίου.
Η ηλικία, το σωματικό βάρος, η ρύθμιση της γλυκόζης, η σωματική δραστηριότητα, ο ύπνος, η όραση και η ευκολία εκμάθησης τεχνικών – όπως αυτομέτρησης ή ενέσεων - το επάγγελμα του ατόμου με διαβήτη, οι συνήθειές του, όπως το κάπνισμα, η οικογενειακή του κατάσταση, αλλά και ψυχοκοινωνικά και οικονομικά θέματα συνεκτιμώνται προκειμένου να δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες.
Ο διαβήτης συνήθως συνυπάρχει με άλλες χρόνιες παθολογικές καταστάσεις που επίσης πρέπει να ληφθούν υπ’ όψη για τη θεραπευτική αγωγή. Αυτές οι καταστάσεις, εκτός από την παχυσαρκία, είναι συχνά η αθηροσκληρυντική καρδιο-αγγειακή νόσος που ευθύνεται για στεφανιαία νόσο, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και γάγγραινα στα πόδια, η καρδιακή ανεπάρκεια και η χρόνια νεφρική νόσος. Η υπέρταση, η αυξημένη χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια πρέπει επίσης να αντιμετωπίζονται, καθώς συμμετέχουν στις επιπλοκές αυτές, αλλά και άλλες παθήσεις που συχνά συναντώνται στα άτομα με διαβήτη όπως οι παθήσεις του θυρεοειδούς ή του πεπτικού συστήματος, είτε ανεξάρτητα από το διαβήτη είτε ως επιπλοκές του, όπως η δυσκοιλιότητα. Η λήψη λεπτομερούς ατομικού ιστορικού, η καλή κλινική εξέταση και οι εργαστηριακές και άλλες εξετάσεις που συμπληρώνουν την εξέταση κατευθύνουν τον κλινικό γιατρό προς τη σωστή διάγνωση και την εξατομικευμένη θεραπεία.
Φαρμακευτική αγωγή στον διαβήτη τύπου 2
Για τη διόρθωση της υπεργλυκαιμίας, επιπλέον της δίαιτας και της άσκησης, χρησιμοποιούνται φάρμακα. Αυτά δρουν με ιδιαίτερους μηχανισμούς δράσης, παρεμβαίνοντας σε διαφορετικές παθολογικές καταστάσεις που συμμετέχουν στη δημιουργία διαβήτη τύπου 2. Ορισμένα φάρμακα δρουν με περισσότερους από έναν μηχανισμούς και μπορεί να συμμετέχουν στον ίδιο μηχανισμό με κάποια άλλα. Χορηγούνται μόνα τους ή σε συνδυασμό με κάποιο άλλο. Η χρήση τους εξατομικεύεται και αποφασίζεται με βάση τα χαρακτηριστικά του ατόμου, όπως αναφέρθηκαν στις προηγούμενες παραγράφους, αφού φαίνεται ότι ορισμένα φάρμακα, που ανήκουν στις νεότερες κατηγορίες, ασκούν δράση προστατευτική για την καρδιά και τους νεφρούς και μπορεί να ελαττώνουν το σωματικό βάρος. Για ορισμένα από αυτά (σουλφονυλουρίες, ινσουλίνη), λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας. Τα αντιδιαβητικά φάρμακα που κυκλοφορούν σήμερα στην Ελλάδα (και οι κυριότεροι μηχανισμοί δράσης τους) είναι τα εξής:
- Ινσουλίνη σε διάφορα σκευάσματα: αναπληρώνει την έλλειψη ινσουλίνης, η οποία μπορεί να εκκρίνεται με μειονεκτικό τρόπο, ή να μη επαρκεί στα άτομα με διαβήτη τύπου 2 λόγω και της αντίστασης στην ινσουλίνη. Χορηγείται με υποδόρια ένεση (ή ενδοφλέβια όταν υπάρχουν ειδικοί λόγοι).
- Μετφορμίνη: μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και ελαττώνει την παραγωγή γλυκόζης από το ήπαρ (ηπατική νεογλυκογένεση). Χορηγείται από το στόμα
- Πιογλιταζόνη: μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη. Χορηγείται από το στόμα
- Γλιβενκλαμίδη, γλικλαζίδη και γλιμεπιρίδη (σουλφονυλουρίες): Προκαλούν αύξηση της παραγωγής ινσουλίνης από το πάγκρεας ανεξάρτητα από το επίπεδο της γλυκαιμίας. Χορηγούνται από το στόμα
- Ρεπαγλινίδη: Αυξάνει την παραγωγή ινσουλίνης (για μικρότερο χρονικό διάστημα από ότι οι σουλφονυλουρίες). Χορηγείται από το στόμα.
- Σιταγλιπτίνη, βιλδαγλιπτίνη, σαξαγλιπτίνη, αλογλιπτίνη, λιναγλιπτίνη (αναστολείς του ενζύμου διπεπτιδυλ-πεπτιδάσης 4, dipeptidyl-peptidase 4, DPP-4). Αυξάνουν την παραγωγή ινσουλίνης ανάλογα με το επίπεδο της γλυκαιμίας Χορηγούνται από το στόμα.
Νεότερα αντιδιαβητικά φαρμάκα
- Λιξισενατίδη, λιραγλουτίδη, ντουλαγλουτίδη, σεμαγλουτίδη (αγωνιστές των υποδοχέων του GLP-1, Glucagon-Like Peptide-1 ή γλυκαγονόμορφου πεπτιδίου 1). Αυξάνουν την παραγωγή ινσουλίνης κυρίως μετά το φαγητό και ανάλογα με το επίπεδο της γλυκαιμίας. Χορηγούνται με υποδόρια ένεση.
- Τιρζεπατίδη (διπλός αγωνιστής των υποδοχέων του GLP-1 αλλά και του GIP, glucose-dependent insulinotropic peptide, γλυκοζοεξαρτώμενου ινσουλινοτρόπου πεπτιδίου) Αυξάνει την παραγωγή ινσουλίνης κυρίως μετά το φαγητό και ανάλογα με το επίπεδο της γλυκαιμίας. Χορηγείται με υποδόρια ένεση
- Νταπαγλιφλοζίνη, εμπαγλιφλοζίνη, καναγλιφλοζίνη (αναστολείς του συμμεταφορέα νατρίου - γλυκόζης ισομορφής 2, sodium –glucose co-transporter 2, SGLT2). Ελαττώνουν την αυξημένη επαναρρόφηση γλυκόζης από τους νεφρούς. Χορηγούνται από το στόμα.
Ο γιατρός θα επιλέξει φάρμακα ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς εξατομικευμένα και με τη γνώση των μηχανισμών, των αντενδείξεων και των ανεπιθυμήτων δράσεων του καθενός από αυτά, με τακτική παρακολούθηση και έτοιμος να προσθέσει ή να διακόψει κάποιο φάρμακο αν χρειαστεί. Ένα σημαντικό ποσοστό ατόμων με διαβήτη τύπου 2 μπορεί να χρειαστεί ινσουλίνη μετά από διαβήτη μεγάλης διάρκειας, αφού τα σκευάσματα μακράς ή ταχείας δράσης ινσουλίνης μπορούν να ρυθμίσουν με καλύτερη ακρίβεια την καθημερινή υπεργλυκαιμία και τις διακυμάνσεις της.
