Διευθυντής Νεφρολογικής Κλινικής & Μονάδας Τεχνητού Νεφρού, Ερρίκος Ντυνάν
Τα νεφρά, δύο μικρά όργανα σε σχήμα του φασολιού και μέγεθος μιας γροθιάς το καθένα, βρίσκονται κάτω από τα πλευρά και είναι από τα πιο σύνθετα και σημαντικά όργανα για τη διατήρηση της ανθρώπινης ζωής. Κάθε μέρα, φιλτράρουν περίπου 200 λίτρα αίματος -περίπου μισό φλιτζάνι το λεπτό- απομακρύνοντας από το σώμα τα απόβλητα και τα υπερβολικά υγρά, τα οποία τελικά αποβάλλονται ως ούρα.
Η απώλεια της νεφρικής λειτουργίας, οδηγεί σταδιακά σε χρόνια νεφρική νόσο ή, αλλιώς, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Σε προχωρημένο στάδιο, η χρόνια νεφρική νόσος μπορεί να προκαλέσει τη συσσώρευση επικίνδυνων επιπέδων υγρών, ηλεκτρολυτών και αποβλήτων στο σώμα και να οδηγήσει ακόμα και στον θάνατο αν δεν μπει σε θεραπευτικό σχήμα εγκαίρως. Εκτιμάται, δε, ότι η χρόνια νεφρική νόσος επηρεάζει περισσότερους από 850 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, ενώ το 2019 οδήγησε σε περισσότερους από 3,1 εκατομμύρια θανάτους. Σήμερα, η νεφρική νόσος κατατάσσεται ως η 8η κύρια αιτία θανάτου και εάν δεν αντιμετωπιστεί, προβλέπεται να είναι η 5η κύρια αιτία απώλειας ετών ζωής έως το 2040.
Συμπτώματα χρόνιας νεφρικής νόσου
Στα αρχικά στάδια, μπορεί να μην συνειδητοποιήσει ο πάσχων ότι έχει κάποιο πρόβλημα. Δεν είναι λίγες οι φορές, που έρχονται στο εξωτερικό νεφρολογικό ιατρείο άνθρωποι με νεφρική ανεπάρκεια, οι οποίοι κατά τη λήψη λένε του ιστορικού ότι δεν είχαν κανένα σημάδι. Ωστόσο, συνήθως έχουν άλλα, ειδικά συμπτώματα που εμφανίζονται λόγω της μη καλής λειτουργίας των νεφρών. Τα πιο συνήθη είναι η πολυουρία, η συγχρουρία και η νυκτουρία. Ιδίως η νυχτουρία είναι ένα φαινόμενο το οποίο θα πρέπει οπωσδήποτε να διερευνηθεί για να διαπιστωθεί το παθογόνο αίτιο. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχει έγκαιρη διάγνωση, γιατί σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να αποβεί σωτήρια. Τέτοιες είναι η νεφρική ανεπάρκεια σε έδαφος υπερτάσεως, η νεφρική ανεπάρκεια σε έδαφος σακχαρώδους διαβήτη, οι οποίες αν διαγνωστούν εγκαίρως, μπορεί να ανασταλεί η εξέλιξη της νόσου ή και να θεραπευτεί πλήρως.
Σε προχωρημένο στάδιο χρόνιας νεφρικής νόσου, οι τοξίνες και τα υγρά δεν απομακρύνονται φυσιολογικά, αθροίζονται στο σώμα και μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα όπως ναυτία και εμέτους, ανορεξία, απώλεια βάρους, αδυναμία, αίσθημα κόπωσης, αναιμία, φαγούρα, κράμπες στα πόδια, ανήσυχο ύπνο, οίδημα και δύσπνοια. Αφού ταυτοποιηθεί η νόσος και αν πρόκειται για νεφρική ανεπάρκεια, θα πρέπει να λάβει την πρέπουσα θεραπεία, αναλόγως του σταδίου. Αν είναι 5ου σταδίου, τότε χρειάζεται αιμοκάθαρση προκειμένου να απομακρύνει από το αίμα τοξίνες και υγρά, ώστε να μειωθούν τα συμπτώματα αυτά και να παραταθεί η ποιότητας της ζωής του.
Η αιμοκάθαρση στους αιώνες
Η οξεία και χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, είναι μια ασθένεια τόσο παλιά όσο και η ίδια η ανθρωπότητα. Στην αρχαία Ρώμη και αργότερα στον Μεσαίωνα, οι θεραπείες για την ουραιμία περιλάμβαναν τη χρήση ζεστών λουτρών, θεραπείες εφίδρωσης, αιμορραγία και κλύσματα. Οι τρέχουσες διαδικασίες για τη θεραπεία της νεφρικής ανεπάρκειας περιλαμβάνουν φυσικές διεργασίες όπως η όσμωση και η διάχυση, οι οποίες είναι ευρέως διαδεδομένες στη φύση και βοηθούν στη μεταφορά νερού και διαλυμένων ουσιών.
Οι πρώτες επιστημονικές περιγραφές αυτών των διαδικασιών χρονολογούνται τον 19ο αιώνα από τον Σκωτσέζο χημικό Τόμας Γκράχαμ, ο οποίος έγινε γνωστός ως «ο πατέρας της αιμοκάθαρσης». Πολύ μπροστά από την εποχή του, ο Graham υπέδειξε στο έργο του τις πιθανές χρήσεις αυτών των διαδικασιών στην ιατρική. Σήμερα η αιμοκάθαρση περιγράφει μια εξωσωματική διαδικασία για το φιλτράρισμα τοξικών ουσιών από το αίμα ασθενών που πάσχουν από νεφρική νόσο.
Ο πρώτος τύπος συσκευής αιμοκάθαρσης κατασκευάστηκε το 1943 από τον Ολλανδό γιατρό Willem Kolff. Ο Kolff προσπάθησε να θεραπεύσει πάνω από δώδεκα ασθενείς με οξεία νεφρική ανεπάρκεια τα επόμενα δύο χρόνια. Αν και μόνο μία θεραπεία αποδείχθηκε επιτυχής, συνέχισε να πειραματίζεται για τη βελτίωση του σχεδιασμού του. Ο Δρ. Belding Scribner, καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, ανέπτυξε έναν τρόπο για τους ασθενείς με νεφρική νόσο τελικού σταδίου να λαμβάνουν θεραπεία μέσω ενός σημείου πρόσβασης στο χέρι τους. Το 1962, ο Scribner άνοιξε την πρώτη επίσημη κλινική αιμοκάθαρσης για ασθενείς. Σήμερα, πάνω από το 90% των ασθενών που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση λαμβάνουν θεραπεία σε κέντρα αιμοκάθαρσης.
Οι ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο που υποβάλλονται σε θεραπεία αιμοκάθαρσης, περνούν ένα τεράστιο κομμάτι της καθημερινότητάς τους στις Μονάδες Αιμοκάθαρσης: τρεις φορές τη εβδομάδα, τέσσερις ώρες τη φορά. Η ζωή τους κυριολεκτικά είναι εξαρτημένη από το μηχάνημα. Είναι εξαιρετικά σημαντικό, λοιπόν, πέρα από την ιατρική φροντίδα που λαμβάνουν, να μπορεί ο θεράπων μπει στη θέση του ασθενούς του. Να τον αφουγκραστεί ώστε να τον ανακουφίσει όσο καλύτερα μπορεί. Κανένας, άλλωστε, δεν γνωρίζει - με τους τρόπους του ζην και του ευ ζην - ότι δεν είναι απίθανη η δυνατότητα να γίνει και ο ίδιος ασθενής. Για αυτό και έχουμε φροντίσει να δημιουργήσουμε μια μεγάλη οικογένεια, όπου ο νεφροπαθής δεν είναι απλά ένας ασθενής, αλλά ένας δικός μας άνθρωπος που γνωρίζει ότι σε αυτόν τον δύσκολο δρόμο δεν είναι μόνος.
* Η Μονάδα Τεχνητού Νεφρού του Ερρίκος Ντυνάν από την έναρξη της λειτουργίας της αποτελεί κέντρο αναφοράς. Μπορεί να εξυπηρετήσει 200 ασθενείς σε εβδομαδιαία βάση και παρέχει ολοκληρωμένη θεραπευτική αντιμετώπιση των νεφρολογικών αναγκών των ασθενών σύμφωνα με τις πιο αυστηρές προδιαγραφές διεθνών οργανισμών (JCI), ενώ είναι η μοναδική Μονάδα στην Ελλάδα που διαθέτει τον πλέον σύγχρονο εξοπλισμό παγκοσμίως (6008 CAREsystem) και μάλιστα για το σύνολο των τριάντα κλινών αιμοκάθαρσης.
