Γαστρεντερολόγος- Ηπατολόγος, Επιστημονικά Υπεύθυνος Ηπατολογικού Ιατρείου Ερρίκος Ντυνάν
Το ήπαρ, ή κοινώς συκώτι, είναι ο μεγαλύτερος αδένας του ανθρώπινου σώματος και έχει θεμελιώδη σημασία για το μεταβολισμό μας. Ζυγίζει περίπου 1,5 κιλό στους άνδρες και λίγο λιγότερο στις γυναίκες και βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της κοιλιάς. Χάρη στα κύτταρα του, που ονομάζονται και ηπατικά κύτταρα (ή ηπατοκύτταρα), το ήπαρ εκτελεί σημαντικές λειτουργίες, που είναι απαραίτητες για τη σωστή και υγιή λειτουργία του σώματός μας.
Παρά τις σημαντικές λειτουργίες του, που μπορεί να κάνουν κάποιον να σκεφτεί το συκώτι ως ένα ανθεκτικό και μακροχρόνιο όργανο, σήμερα αυτό το όργανο είναι ένα από τα μέρη του σώματος που επηρεάζονται περισσότερο από τις τρέχουσες διατροφικές συνήθειες. Για παράδειγμα, στην υπερβολική κατανάλωση υδατανθράκων, το συκώτι ανταποκρίνεται μετατρέποντας τα σάκχαρα σε γλυκογόνο και κορεσμένα λιπαρά οξέα. Μέρα με τη μέρα, ωστόσο, τα λίπη συσσωρεύονται, το ήπαρ αυξάνεται σε μέγεθος, οδηγώντας σε μια κατάσταση γνωστή ως ηπατική στεάτωση ή «λιπώδες ήπαρ».
Μεταξύ των κύριων παραγόντων αλλοίωσης του μεταβολισμού των λιπιδίων είναι: τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων στο αίμα, οι δίαιτες με πολλά λιπαρά, η παχυσαρκία, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η κατάχρηση ορισμένων φαρμάκων, η επίμονη νηστεία κ.λπ.
Συχνά οι υπερβολικές θερμίδες των τροφίμων, ειδικά αν κάνετε καθιστική ζωή, τιμωρούν την ευεξία του ήπατος. Για να καταλάβουμε εάν μια υπερβολική διατροφική συνήθεια προκαλεί ή έχει προκαλέσει βλάβη, είναι καλή συνήθεια να παρακολουθούμε την κατάστασή μας πολλές φορές το χρόνο μέσω συχνών ιατρικών ελέγχων.
Κατά τη διάρκεια ενός ελέγχου, ο γιατρός μπορεί να παρατηρήσει μικρές ανωμαλίες στη φυσική εξέταση, στις τιμές των εξετάσεων αίματος ή με άλλο τρόπο που τον οδηγούν σε διάγνωση στεάτωσης για την οποία μπορεί να χρειαστεί περαιτέρω έρευνα, όπως:
- Ειδικές εξετάσεις αίματος. Συγκεκριμένα, ο προσδιορισμός των τρανσαμινασών, των ενζύμων που υποδεικνύονται από τα ακρωνύμια GOT (ή ALT) και GPT (ή AST), είναι χρήσιμος για την επαλήθευση της κατάστασης της υγείας του ήπατος.
- Υπερηχογράφημα κοιλίας. Στην περίπτωση της στεάτωσης, οι εικόνες που λαμβάνονται με τον υπέρηχο δείχνουν ένα «λαμπερό/φωτεινό συκώτι», που ονομάζεται έτσι λόγω της ανώμαλης φωτεινότητας, η οποία εκδηλώνεται ιδιαίτερα στα πιο προχωρημένα στάδια.
- Αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία (MRI) ή βιοψία ήπατος. Όλα αυτά, για πιο εμπεριστατωμένες μελέτες στις καταστάσεις που θεωρούνται πιο επικίνδυνες.
Ωστόσο, υπάρχουν μερικά εύκολα διατροφικά μέτρα που σας επιτρέπουν να διατηρείτε το ήπαρ υπό έλεγχο, ώστε να μην προκύψουν πολύ πιο σοβαρές παθολογίες.
Αν και πρόσφατες μελέτες έχουν διερευνήσει τη χρησιμότητα ορισμένων φαρμακολογικών προσεγγίσεων, ο ακρογωνιαίος λίθος παραμένει η τροποποίηση του τρόπου ζωής, με ιδιαίτερη προσοχή στην απώλεια βάρους σε περίπτωση υπέρβαρου και αυξημένης σωματικής δραστηριότητας.
Για την πρόληψη και τη θεραπεία αυτής της παθολογίας, η οποία επηρεάζει περίπου το 20-40% των ενηλίκων, συνιστάται να ακολουθήσουμε δύο δρόμους, μερικές φορές παράλληλους: να ακολουθήσουμε μια κατάλληλη και επαρκή δίαιτα, με δραστικό αποκλεισμό ορισμένων τροφών, και να γίνεται λήψη φυσικών συμπληρωμάτων που βοηθούν το συκώτι στο να ελέγχει την υπερβολική συσσώρευση λιπιδίων.
Δεδομένου ότι η δίαιτα για λιπώδες ήπαρ μπορεί να είναι ελαφρώς διαφορετική ανάλογα με τη διατροφική κατάσταση του ατόμου, υπάρχουν διατροφικές ενδείξεις που ισχύουν για όλα τα άτομα που βρίσκονται σε αυτήν την κατάσταση.
Λοιπόν, τι δεν πρέπει να τρώμε;
- Τρόφιμα υψηλής θερμιδικής αξίας και αποφυγή κατανάλωσης πρόχειρων φαγητών, γρήγορου φαγητού, επεξεργασμένων τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των αρτοσκευασμάτων.
- Αλκοόλ.
- Τρόφιμα και ποτά πλούσια σε παράγοντες όπως η καφεΐνη, θεοφυλλίνη, θεοβρωμίνη και ενεργειακά ποτά.
- Ζαχαρούχα ποτά, επιδόρπια, γλυκά σνακ, εκλεπτυσμένα αλεύρια.
- Τροφές πλούσιες σε κορεσμένα ή υδρογονωμένα λίπη και χοληστερόλη: λιπαρά τυριά, γλυκά και αλμυρά σνακ, μαργαρίνες, χάμπουργκερ, κομματάκια λιπαρού κρέατος (μπέικον), λουκάνικα, αλλαντικά κ.λπ.
- Τρόφιμα πλούσια σε πρόσθετα, δηλαδή συσκευασμένα τρόφιμα.
Όσον αφορά τις φυσικές θεραπείες και θεραπείες για το λιπώδες ήπαρ, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ορισμένα συμπληρώματα και φυτικά φάρμακα όπως η σιλυμαρίνη και η κυναρίνη, που καθαρίζουν και αναγεννούν το συκώτι, η γλουταθειόνη, οι πολυφαινόλες και οι φυτοστερόλες, θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα. Οι σπόροι Psyllium, το κόμμι γκουάρ, η γλυκομαννάνη, το guggul και θεραπείες όπως η πρόπολη, η πικραλίδα, η αγκινάρα, η γλυκόριζα και, πάνω από όλα, το γαϊδουράγκαθο μπορεί επίσης να είναι πολύ χρήσιμα.
Οι αντιηπατοτοξικές ιδιότητες του τελευταίου ήταν γνωστές από την αρχαιότητα. Το γαϊδουράγκαθο (επιστημονική ονομασία Silybum marianum) είναι ένα πολύ διαδεδομένο φυτό σε αρκετές χώρες της λεκάνης της Μεσογείου. Οι βιολογικά δραστικές ουσίες που εξάγονται από τους σπόρους του γαϊδουράγκαθου είναι η σιλυβίνη, η σιλυκριστίνη και η σιλιδιανίνη και οι σπόροι χρησιμοποιούνται για την παρασκευή καψουλών, εκχυλισμάτων, σκονών και βαμμάτων. Μάλιστα, το φυτό αυτό χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις οργανικής και λειτουργικής ταλαιπωρίας του ήπατος λόγω παθολογιών όπως ηπατίτιδα, κίρρωση και στεάτωση. Ας μην ξεχνάμε ότι μεταξύ των ιδιοτήτων του περιλαμβάνει αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές καθώς και προστατεύει τη χοληδόχο κύστη από πολλές διαταραχές.
Υπάρχουν ορισμένα φάρμακα διαθέσιμα για άτομα με αντίσταση στην ινσουλίνη, αλλά το όφελος τους σε καταστάσεις με λιπώδες ήπαρ δεν έχει ακόμη αποδειχθεί πλήρως.
Για ασθενείς που πάσχουν από σοβαρές μορφές, η συμπληρωματική βιταμίνη Ε θα μπορούσε να είναι χρήσιμη για τη μείωση της ηπατικής βλάβης, αν και δυστυχώς θα μπορούσε ενδεχομένως να αντενδείκνυται σε περιπτώσεις διαβήτη και καρδιακών παθήσεων, επομένως η προηγούμενη γνώμη ενός γιατρού είναι πάντα προτιμότερη.