Διευθυντής Α' Καρδιολογικής Κλινικής / Ηλεκτροφυσιολογίας και Βηματοδοτών, Ερρίκος Ντυνάν
Η φυσιολογική λειτουργία της καρδιάς δεν είναι μονότονα σταθερή όπως πιστεύουν μερικοί. Ο ρυθμός της αυξάνει και μειώνεται προσπαθώντας να ανταποκριθεί στις ανάγκες του οργανισμού μας σε οξυγόνο κι ενέργεια, συστατικά που μεταφέρονται με το αίμα. Είναι όμως προγραμματισμένη να εργάζεται ρυθμικά και οι μεταβολές της καρδιακής συχνότητας γίνονται σταδιακά και σε αρμονία με τη συνολική λειτουργία του σώματος. Όταν η λειτουργία της γίνεται άρρυθμη, όταν είναι αδικαιολόγητα γρήγορη ή εξαιρετικά βραδεία ή όταν διακόπτεται από παύσεις ή έκτακτες συστολές, που συχνά καταλαβαίνουμε σαν «χτυπήματα» στο στήθος, τότε μιλάμε για αρρυθμίες.
Κεφάλαιο Α. «Οι Καλές»
Είναι συχνότερα οι αθώες έκτακτες συστολές που αισθανόμαστε σαν «χτυπήματα» ή «φτερουγίσματα» στο στήθος. Έχει μεγάλη σημασία να γνωρίζουμε τη λειτουργία του θυρεοειδούς γιατί είναι η συχνότερη αιτία που προκαλεί διαταραχές του ρυθμού. Το άγχος και η υπερκατανάλωση καφεϊνούχων σκευασμάτων είναι συχνά επίσης αίτια εκτακτοσυστολικής αρρυθμίας σε νέα άτομα. Μολονότι αν επιμένουν και ιδίως αν γίνονται όλο και συχνότερες θα αναγκαστούμε να επισκεφτούμε έναν καρδιολόγο, στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων δεν θα απαιτηθεί ειδική θεραπεία. Οι καλές αρρυθμίες όταν εκδηλώνονται σε νέα άτομα χωρίς άλλα προβλήματα είναι συνήθως ακίνδυνες, ενώ αρρυθμίες σε άτομα υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως οι ασθενείς με παλαιό έμφραγμα μυοκαρδίου ή/και καρδιακή ανεπάρκεια πρέπει να αντιμετωπίζονται με καχυποψία. Ακόμα όμως και οι διαβητικοί, οι υπερτασικοί, οι καπνιστές, οι έχοντες υψηλά επίπεδα χοληστερόλης και τέλος άντρες που διανύουν την 6η δεκαετία της ζωής πρέπει να αναζητούν συμβουλή ειδικού γιατί μια αθώα κατά τα άλλα αρρυθμία μπορεί να αποτελεί το σήμα κινδύνου για κάτι σοβαρότερο.
Κεφάλαιο Β. «Οι Κακές»
Συμπεριλαμβάνει αρρυθμίες που απαιτούν φαρμακευτική θεραπεία ή επέμβαση για τη θεραπεία τους. Σε γενικές γραμμές θα τις χώριζα σε δύο υποκατηγορίες. Αυτές που προκαλούν αποδιοργάνωση της λειτουργίας του οργανισμού, δηλαδή πτώση της αρτηριακής πίεσης ή και συγκοπή, και σε αυτές που ο ασθενής ανέχεται καλά κι έτσι έχει το χρόνο να αναζητήσει με ψυχραιμία την κατάλληλη βοήθεια. Όταν ο καρδιολόγος του διαπιστώσει ότι είναι πιθανό να χρειαστεί βηματοδότη για να προστατευτεί από τυχόν επικίνδυνη βραδυκαρδία θα τον παραπέμψει σε ένα βηματοδοτικό κέντρο και όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις θα γίνει η εμφύτευση που αποτελεί και ριζική θεραπεία στα κατάλληλα χέρια. Αν πάλι, υπάρχει αρρυθμία που προκαλεί μεγάλη ταχυκαρδία οι θεραπευτικές επιλογές ποικίλουν. Τα αντιαρρυθμικά είναι φάρμακα που πρέπει να χρησιμοποιούνται με σωφροσύνη γι’ αυτό και πρέπει να ακολουθούνται με ακρίβεια οι συμβουλές των ειδικών καρδιολόγων. Υπάρχουν αρρυθμίες που για την οριστική τους θεραπεία απαιτείται επέμβαση που ονομάζεται ηλεκτροφυσιολογική μελέτη. Με αυτή γίνεται εισαγωγή καθετήρων από τα αγγεία των ποδιών, μια διαδικασία που μοιάζει με στη στεφανιογραφία, εντοπίζεται η αιτία της αρρυθμία με ακρίβεια και γίνεται κατάλυσή της με τη χορήγηση ρεύματος τοπικά. Το ρεύμα αυξάνει τη θερμοκρασία στη θέση της κατάλυσης κι έτσι καταστρέφεται η αρρυθμογόνος εστία. Η διαδικασία αυτή λέγεται ablation στην Αγγλική γλώσσα και απαιτεί νοσοκομειακό κέντρο υψηλής εμπειρίας και δυνατότητας να αντιμετωπίσει τυχόν επιπλοκές. Όπως όλες οι επεμβάσεις καρδιάς έτσι και η καυτηρίαση (ablation) των αρρυθμιών έχει κινδύνους επιπλοκών αλλά για πολλούς ασθενείς αποτελεί μονόδρομο. Είναι γεγονός ότι η εξάπλωση των επεμβάσεων αυτών έδωσε οριστική λύση σε αρρυθμιολογικά προβλήματα χιλιάδων ασθενών και κυριολεκτικά σχεδόν «εξαφάνισε» πολλές παθήσεις. Είναι γεγονός ότι η εμφάνιση νέων εργαλείων και μεθόδων, όπως για παράδειγμα η τρισδιάστατη ηλεκτροανατομική χαρτογράφηση, τείνουν να κάνουν τις επεμβάσεις αυτές πιο αποτελεσματικές και κυρίως πιο ασφαλείς.
Κεφάλαιο Γ. «Οι Άγνωστες»
Ακόμα δεν έχουμε διαλευκάνει πλήρως την αιτία τους ή δεν έχουμε βρει ακόμα αποτελεσματική θεραπεία. Η συχνότερη αρρυθμία, η κολπική μαρμαρυγή, ανήκει σε αυτήν την κατηγορία. Περίπου 8% του πληθυσμού σε ηλικία 70 ετών πάσχει από κολπική μαρμαρυγή σύμφωνα με κάποιες στατιστικές στις Η.Π.Α., ενώ δεν έχει βρεθεί αποτελεσματικό φάρμακο για την κολπική μαρμαρυγή. Στην κατηγορία αυτή πρέπει να εντάξουμε και τις απειλητικές για τη ζωή αρρυθμίες που ονομάζουμε κοιλιακές ταχυαρρυθμίες όταν δεν μπορούμε να αναστρέψουμε τις αιτίες που τις προκαλούν. Συνοπτικά, όταν οφείλονται σε γενετικά αίτια ή σε καρδιακή ανεπάρκεια συχνά η μόνη λύση είναι η εμφύτευση ενός αυτόματου απινιδωτή. Οι συσκευές αυτές παρακολουθούν το ρυθμό της καρδιάς και όταν εμφανιστεί απειλητική για τη ζωή αρρυθμία επεμβαίνουν σωτήρια.
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις αρρυθμίες με τον κατάλληλο για κάθε ασθενή τρόπο. Οι δε ασθενείς ας έχουν στο νου τους ότι, παρά την ύπαρξη σύγχρονων και αποτελεσματικών θεραπειών, είναι καλύτερα να προλαμβάνουμε παρά να θεραπεύουμε.
