Διευθυντής Κλινικής Μικροχειρουργικής και Άνω Άκρου, Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν
Η μικροχειρουργική αποτελεί έναν από τους πλέον δυναμικά αναπτυσσόμενους και απαιτητικούς κλάδους της σύγχρονης ιατρικής. Πρόκειται για ένα πεδίο που συνδυάζει την τεχνολογία, την επιστημονική ακρίβεια και την ανθρώπινη δεξιοτεχνία, επιτρέποντας την αποκατάσταση ιστών και λειτουργιών που άλλοτε θεωρούνταν χαμένες. Ειδικότερα, η μικροχειρουργική του άνω άκρου έχει αλλάξει ριζικά τα δεδομένα στην αντιμετώπιση σοβαρών τραυματισμών, νευρικών βλαβών και εκτεταμένων ελλειμμάτων.
Ο ρόλος και η σημασία της μικροχειρουργικής
Το ανθρώπινο χέρι αποτελεί ένα θαύμα ανατομίας και λειτουργικότητας. Μικρά αγγεία, νεύρα και τένοντες συνεργάζονται με απόλυτη αρμονία για να εξασφαλίσουν κίνηση, αίσθηση και λεπτό συντονισμό. Όταν αυτή η ισορροπία διαταραχθεί - ύστερα από τραυματισμό, έγκαυμα ή χειρουργική εκτομή - η απώλεια μπορεί να είναι δραματική. Η μικροχειρουργική προσφέρει τη δυνατότητα επανόρθωσης της βλάβης, με τη χρήση ειδικών μικροσκοπίων και λεπτότατων ραμμάτων. Μέσα από αυτές τις τεχνικές, ο ασθενής έχει την ευκαιρία να ανακτήσει όχι μόνο την ανατομική ακεραιότητα, αλλά και τη λειτουργικότητα του χεριού του.
Επανασυγκολλήσεις (Replantation)
Μία από τις πιο εντυπωσιακές εφαρμογές της μικροχειρουργικής είναι η επανασυγκόλληση (replantation) ακρωτηριασμένων δακτύλων, χεριού ακόμα και ολόκληρου του άνω άκρου. Οι επανασυγκολλήσεις του κάτω άκρου είναι πολύ πιο σπάνιες κυριώς λόγω του μηχανισμού της κάκωσης. Ο μικροχειρουργός αναστομώνει αρτηρίες, φλέβες και νεύρα με διάμετρο μικρότερη του ενός χιλιοστού, αποκαθιστώντας την αιμάτωση και τη νευρική αγωγιμότητα του μέλους. Η αποκατάσταση του μέλους κατόπιν της επανασυγκόλλησης αφορά τη σωστή αποκατάσταση τόσο τενόντων όσο και του οστού και των νευραγγειακών δομών ώστε να επιτευχθεί ο κύριος στόχος που είναι όχι μόνο η επιβίωση του μέλους αλλά και η λειτουργικότητα του.
Η επιτυχία της επανασυγκόλλησης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την άμεση διαχείριση του τραύματος και τη γρήγορη μεταφορά του ακρωτηριασμένου τμήματος υπό σωστές συνθήκες. Η σωστή προετοιμασία του ασθενούς και η συνεργασία με το νοσηλευτικό και αναισθησιολογικό προσωπικό είναι εξίσου κρίσιμες.
Μικροχειρουργική αποκατάσταση νεύρων
Οι βλάβες των περιφερικών νεύρων του άνω άκρου -όπως του μέσου, ωλενίου ή κερκιδικού- μπορούν να προκαλέσουν σημαντική απώλεια κινητικότητας και αισθητικότητας. Στις διατομές των νεύρων έχουμε την τελικοτελική συρραφή. Όπου δεν είναι δυνατή αυτού του είδους η συρραφή, παρεμβάλλουμε νευρικά μοσχεύματα είτε από τον ίδιο τον ασθενή είτε συνθετικά.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, εφαρμόζονται νευρικές μεταφορές (nerve transfers), όπου ένα υγιές νεύρο "αναλαμβάνει" τη λειτουργία ενός κατεστραμμένου έτσι ώστε να αποκατασταθεί η λειτουργία του νεύρου και του μυός στόχου. Αυτές οι επεμβάσεις απαιτούν εξαιρετική ακρίβεια, βαθιά γνώση της ανατομίας και εμπειρία και εφαρμόζονται και στη χειρουργική αποκατάσταση του βραχιονίου πλέγματος.
Αποκατάσταση ελλειμμάτων με ελεύθερους ιστούς
Μετά από εκτεταμένους τραυματισμούς ή εκτομές όγκων, η μικροχειρουργική προσφέρει τη δυνατότητα μεταφοράς ελεύθερων ιστών (free flaps) από άλλες περιοχές του σώματος. Οι ιστοί αυτοί (δέρμα, μύες ή οστούν) μεταφέρονται με τα αγγεία τους και επανασυνδέονται μικροχειρουργικά, αποκαθιστώντας τη συνέχεια του μέλους και τη λειτουργία του.
Η επιλογή του κατάλληλου μοσχεύματος εξαρτάται από τις ανάγκες κάθε ασθενούς. Ένας μυϊκός κρημνός, για παράδειγμα, μπορεί να προσφέρει προστασία και κάλυψη σε βαθιά τραύματα, ενώ ένας λεπτός δερματικός κρημνός εξασφαλίζει καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα και ευκολότερη κινητικότητα. Επίσης, στην περίπτωση οστικού ελλείμματος, ένα αγγειούμενο οστικό μόσχευμα π.χ περόνη βοηθά στην αποκατάσταση συνέχειας του μέλους.
Η σημασία της μετεγχειρητικής αποκατάστασης
Η επιτυχία δεν σταματά στο χειρουργείο. Η μετεγχειρητική αποκατάσταση, μέσω φυσικοθεραπείας και εργοθεραπείας, είναι ζωτικής σημασίας για τη σταδιακή επανεκπαίδευση του χεριού. Ο ασθενής μαθαίνει να επαναχρησιμοποιεί τους μυς, να αναγνωρίζει ξανά τα αισθητικά ερεθίσματα και να ενδυναμώνει το άκρο. Ειδικά για τις περιπτώσεις επανασυγκολλήσεων αλλά και τις υπόλοιπης μικροχειρουργικής του άνω άκρου, χρειάζεται εξειδικευμένο προσωπικό για την παρακολούθηση και την νοσηλεία τα πρώτα κρίσιμα 24ωρα. Ακόμα όμως και μετά τη νοσηλεία, η πλήρης αποκατάσταση χρειάζεται την παραγωγική συνεργασία μεταξύ χειρουργού, θεραπευτή και ασθενούς, καθώς και υπομονή και συνέπεια από όλους.
Το μέλλον της μικροχειρουργικής του άνω άκρου και εκπαίδευση
Οι εξελίξεις στην τεχνολογία των μικροσκοπίων, των ρομποτικών συστημάτων και των βιοϋλικών ανοίγουν νέους ορίζοντες στη μικροχειρουργική. Η ρομποτική υποβοήθηση και η τρισδιάστατη απεικόνιση προσφέρουν αυξημένη ακρίβεια και μειώνουν τον χρόνο επέμβασης. Παράλληλα, η έρευνα για τεχνητά νεύρα και αγγεία υπόσχεται να κάνει ακόμη πιο αποτελεσματικές τις μελλοντικές αποκαταστάσεις.
Η μικροχειρουργική είναι τεχνική. Μπορούν όλες οι χειρουργικές ειδικότητες να εκπαιδευτούν σε διάφορα κέντρα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ωστόσο, στην Ελλάδα πρωτεργάτης αποτελεί το Γ.Ν.Α ΚΑΤ με την 3μηνη άσκηση Μικροχειρουργικής που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στο Ερευνητικό Κέντρο «Θ. Γαροφαλίδης».
Συμπέρασμα
Η μικροχειρουργική του άνω άκρου αποτελεί έναν τομέα όπου η επιστήμη συναντά την τέχνη. Χάρη στις πρωτοποριακές τεχνικές και την αφοσίωση εξειδικευμένων χειρουργών, πολλοί ασθενείς μπορούν σήμερα να ανακτήσουν τη λειτουργία και την αξιοπρέπειά τους.
Στο Νοσοκομείο Ερρικός Ντυνάν τα τελευταία 2 χρόνια έχει αναπτυχθεί η Κλινική Μικροχειρουργικής και Άνω Άκρου, όπου υπάρχει μεγάλη εμπειρία στην αντιμετώπιση των περιφερικών νευροπαθειών και του συνόλου των παθήσεων και τραυματισμών του άνω άκρου.
