Έκτορας Τσουγκαράκης
Ψυχολόγος, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center
Οι γιορτές των Χριστουγέννων πλησιάζουν και στο μυαλό μικρών και μεγάλων είναι συνδεδεμένες με στιγμές χαράς, θαλπωρής, οικογενειακών συγκεντρώσεων και ξεφαντώματος. Παρόλο που για τους περισσότερους ανθρώπους αυτά ισχύουν, υπάρχει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που αναφέρουν δύσκολα και αρνητικά συναισθήματα κατά την περίοδο των εορτών. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Ψυχολόγων (APA), το 44% των ανδρών και το 33% των γυναικών που συμμετείχαν σε σχετική έρευνα παρουσίασαν συμπτώματα αυτού που έχει επικρατήσει να λέγεται Μελαγχολία των Εορτών.
Για κάποιους ανθρώπους οι γιορτές μπορεί να φέρουν στην επιφάνεια παροδικά αισθήματα μοναξιάς, άγχους και στρες. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ο καθένας μας μπορεί να βιώσει τη μελαγχολία των εορτών ειδικά εάν νιώθει ότι πρέπει να πιέσει τον εαυτό του να ζήσει την επιβεβλημένη χαρά και διασκέδαση των Χριστουγέννων. Ωστόσο, τα άτομα με ήδη διαγνωσμένη ψυχική νόσο, τα άτομα που έχουν βιώσει κάποιο τραύμα ή απώλεια και εκείνα που είναι πιο ευάλωτα στο στρες είναι πιθανό να έχουν εντονότερα συμπτώματα και μεγαλύτερη δυσκολία την περίοδο των γιορτών.
Ας δούμε όμως ποιοι παράγοντες είναι αυτοί που ενδέχεται να πυροδοτήσουν τέτοιου είδους συναισθήματα και πώς συνδέονται με τις γιορτές. Πρωτίστως, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι γιορτές μπορούν να φέρουν στο προσκήνιο οδυνηρές αναμνήσεις όπως επίσης και την ανάμνηση αγαπημένων προσώπων που δεν είναι πια κοντά μας για να γιορτάσουμε μαζί και αυτό είναι καταλυτικό για την εμφάνιση της μελαγχολίας.
Άλλες αφορμές που είναι πολύ κοινές είναι το άγχος που μπορεί να προκαλέσουν οι οικογενειακές συγκεντρώσεις (ειδικά εάν υπάρχουν ευαίσθητα ζητήματα που μπορεί να ανακύψουν και να οδηγήσουν σε ένταση και διαπληκτισμό), το άγχος για τα οικονομικά (ιδιαίτερα εφόσον υπάρχει η προσδοκία και η ανάγκη να ξοδευτούν πολλά χρήματα για δώρα, διακόσμηση, τραπέζια κλπ.), οι μεγάλες και μη ρεαλιστικές προσδοκίες για το πώς πρέπει να είναι οι μέρες των εορτών, η έλλειψη χρόνου καθώς προσπαθούμε να τα προλάβουμε όλα (δουλειά, ψώνια, διασκέδαση με φίλους, οικογένεια), ο καταναλωτισμός και η εμπορευματοποίηση μιας γιορτής με βαθύτερο πνευματικό νόημα, και η απομόνωση και μοναξιά ανθρώπων που δεν έχουν τη δυνατότητα να γιορτάσουν με οικογένεια ή φίλους.
Τα κυριότερα συμπτώματα της μελαγχολίας των εορτών είναι η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες και τον ύπνο (με υπερβολική κατανάλωση φαγητού, γλυκών και αλκοόλ, καθώς και μείωση των ωρών ξεκούρασης), θλίψη, κόπωση, ένταση, απογοήτευση, αίσθημα μοναξιάς και απομόνωσης, αίσθημα ανικανοποίητου, απελπισία, στρες, άγχος και δυσκολία στη συγκέντρωση.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να ανακουφιστούμε εάν νιώσουμε ότι έχουμε επηρεαστεί κι εμείς από τη μελαγχολία των εορτών; Πρώτα απ’ όλα είναι σημαντικό να μπορούμε να την αναγνωρίσουμε ως αυτό που πραγματικά είναι. Πρόκειται για παροδικά αισθήματα που δεν μας ορίζουν, ούτε καθορίζουν το μέλλον μας.
Εφόσον το αντιληφθούμε αυτό, μπορούμε στη συνέχεια να δώσουμε στον εαυτό μας τον χρόνο που χρειάζεται. Είναι εύκολο να παρασυρθεί κανείς σε αδιάκοπες εορταστικές εκδηλώσεις, συναντήσεις με οικογένεια και φίλους, πάρτι κλπ. Αν όμως η διαρκής συναναστροφή με μεγάλες ομάδες ανθρώπων μας εξαντλεί και μας αγχώνει πρέπει να μπορέσουμε να δώσουμε χώρο και χρόνο στον εαυτό μας. Είναι σημαντικό να βρούμε τη σωστή ισορροπία έτσι ώστε να μπορούμε να έχουμε τον χρόνο που χρειαζόμαστε μακριά από πλήθη και ερεθίσματα, χωρίς όμως να φτάσουμε στο άλλο άκρο της απομόνωσης.
Είναι σημαντικό λοιπόν να έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εαυτό μας και τους άλλους. Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές σε σχέση με το πόσο χρόνο μπορούμε να περάσουμε με τους άλλους, πόσα χρήματα έχουμε τη δυνατότητα να ξοδέψουμε και πόσο χρόνο θα δώσουμε στον εαυτό μας για να ξεκουραστεί και να γεμίσει μπαταρίες.
Πρέπει επίσης να προσέξουμε να μην υπερβάλουμε στην κατανάλωση φαγητού και αλκοόλ. Βεβαίως και θα ευχαριστηθούμε τα φαγητά και τα γλυκά των Χριστουγέννων. Θα βγούμε και πιθανώς θα πιούμε περισσότερο από το συνηθισμένο, αλλά χρειάζεται να κρατήσουμε ένα μέτρο. Η υπερκατανάλωση φαγητού και αλκοόλ, πέρα από τα σωματικά συμπτώματα που επιφέρει, μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αισθήματα νωθρότητας, κόπωσης, ενοχών και ντροπής.
Παρόλο που είναι ιδιαίτερα δύσκολο να βρούμε θετικές όψεις στα πράγματα όταν κατακλυζόμαστε από αρνητικά συναισθήματα, είναι κομβικό να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αυτά τα αρνητικά συναισθήματα με έναν υγιή τρόπο. Καθώς η χρονιά βαδίζει προς το τέλος της, συνηθίζουμε να αναλογιζόμαστε αυτά που συνέβησαν μέσα σε αυτήν. Είναι σημαντικό να μπορέσουμε να το κάνουμε αυτό με έναν θετικό τρόπο. Έτσι λοιπόν, αναγνωρίζουμε τις αλλαγές που επήλθαν μέσα στον χρόνο είτε είναι θετικές είτε είναι αρνητικές και προσπαθούμε να έχουμε μια αισιόδοξη οπτική για αυτά που πετύχαμε και για όσα ελπίζουμε να πετύχουμε στην προσεχή χρονιά.
Εάν αυτό που μας προκαλεί τη μελαγχολία είναι η απώλεια αγαπημένων προσώπων και η δυσκολία να περάσουμε τις γιορτές χωρίς αυτά, θα μας βοηθήσει να το συζητήσουμε με τους υπόλοιπους κοντινούς και αγαπημένους μας ανθρώπους, και θα νιώσουμε ότι ερχόμαστε πιο κοντά τους τιμώντας τη μνήμη τους.
Πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι η ψυχική υγεία είναι εξαιρετικά σημαντική. Έτσι τα αισθήματα άγχους, κατάθλιψης όπως και οποιοδήποτε άλλο καταιγιστικό συναίσθημα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη και να αντιμετωπίζονται. Ακόμα λοιπόν και όταν μιλάμε για παροδικά αισθήματα, είναι καλό να έχουμε τον έλεγχο της κατάστασης και να φροντίζουμε την ψυχική μας υγεία, έτσι ώστε όχι μόνο να ευχαριστηθούμε την περίοδο των εορτών, αλλά και να εξασφαλίσουμε ότι θα παραμείνουμε μακροπρόθεσμα ψυχικά και συναισθηματικά υγιείς.