Kαρδιολόγου, Α' Καρδιολογική Κλινική/Ηλεκτροφυσιολογίας και Βηματοδοτών Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center
Μεταβολές στα πρότυπα των διαφόρων ασθενειών έχουν περιγραφεί όχι μόνο σε σχέση με τη γεωγραφική θέση, αλλά και σε σχέση με τις εποχές του χρόνου και τις αλλαγές στις καιρικές συνθήκες στην ίδια τοποθεσία. Πρόκειται για ένα φαινόμενο το οποίο είχε παρατηρηθεί ήδη από τον Ιπποκράτη και παρουσιάζει ιδιαίτερη σημασία στις περιοχές του κόσμου που υπόκεινται σε σημαντικά διαφορετικές καιρικές συνθήκες μεταξύ του χειμώνα και του καλοκαιριού, όπως η Ελλάδα.
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα, με την εποχιακή διακύμανση να παρουσιάζει κορύφωση κατά τους χειμερινούς και ύφεση κατά τους θερινούς μήνες στα περισσότερα μέρη του πλανήτη. Η διακύμανση αυτή εξηγείται εν μέρει από τη φυσιολογική απάντηση του οργανισμού στη μεταβολή της θερμοκρασίας και της υγρασίας. Συγκεκριμένα, η έκθεση του δέρματος στο κρύο και την υγρασία προκαλεί σύσπαση των περιφερικών αγγείων για να μειωθεί η διαφυγή θερμότητας μέσω του δέρματος και τρόμο για να αυξηθεί η μεταβολική παραγωγή θερμότητας. Αυτοί οι αυτορρυθμιστικοί μηχανισμοί του οργανισμού μας όμως έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση της αρτηριακής πίεσης και της καρδιακής συχνότητας, και ίσως και την ενεργοποίηση θρομβωτικών μηχανισμών, φαινόμενα που εξηγούν τα αυξημένα καρδιαγγειακά συμβάντα κατά τη χειμερινή περίοδο.
Αντιθέτως, κατά την καλοκαιρινή περίοδο, οι αντίστροφοι μηχανισμοί, δηλαδή η διαστολή των περιφερικών αγγείων και η εφίδρωση, φαίνεται πως παρέχουν κάποιου βαθμού προστατευτικό ρόλο. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην εποχική μείωση των εμφραγμάτων μυοκαρδίου, των νοσηλειών για καρδιακή ανεπάρκεια, των επεισοδίων κολπικής μαρμαρυγής και γενικότερα στη μείωση της καρδιαγγειακής θνητότητας.
Τα οφέλη όμως που παρέχει η αύξηση της θερμοκρασίας μπορούν σε κάποιες περιπτώσεις να αποβούν επιβλαβή. Προσοχή απαιτείται στην περίπτωση έκθεσης σε ακραία υψηλές θερμοκρασίες, καθώς η υπερθερμία, η αφυδάτωση και η υπόταση είναι παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τη νοσηρότητα περιστασιακά. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στην περίπτωση λήψης αντιυπερτασικών και διουρητικών φαρμάκων, η τροποποίηση στη δόση των οποίων αποτελεί συχνή προσέγγιση κατά τις πιο θερμές περιόδους του χρόνου. Επίσης, η λήψη αλκοόλ, με την αγγειοδιαστολή και τη διούρηση που επιφέρει, μπορεί να επιτείνει τα παραπάνω φαινόμενα.
Διάφοροι άλλοι μηχανισμοί έχουν επίσης περιγραφεί να συμβάλλουν στην εποχική διακύμανση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, αν και η σημαντικότητά τους είναι λιγότερο ξεκάθαρη. Η θετική επίδραση που έχει στην ψυχική υγεία και στη μείωση της κατάθλιψης η διαμονή σε ηλιόλουστες περιοχές, η επάρκεια σε βιταμίνη D χάρις στην ηλιοφάνεια και η μείωση των ιογενών λοιμώξεων του αναπνευστικού κατά το καλοκαίρι αποτελούν μερικούς από αυτούς. Η ευρεία εφαρμογή κλιματισμού σε κλειστούς χώρους, αντιθέτως, μπορεί να αμβλύνει τις εποχικές διαφορές που αναφέρθηκαν προηγουμένως.
Συνοπτικά, οι θερινοί μήνες είναι συνήθως επωφελείς στους ανθρώπους που πάσχουν από καρδιαγγειακά νοσήματα, με την προϋπόθεση να αποφεύγεται η έκθεση σε ακραία υψηλές θερμοκρασίες.
Ο Κωνσταντίνος Ταμπάκης είναι Καρδιολόγος, Επιμελητής του τμήματος Ηλεκτροφυσιολογίας & Βηματοδοτών του Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center, εξειδικευθείς στην αρρυθμιολογία στην Clinique Pasteur της Τουλούζ.
