Χαρίκλεια Γάτσιου
Ιατρός Παθολόγος
Διευθύντρια Δ’ Παθολογικής Κλινικής, Ερρίκος Ντυνάν
Τι είναι η Β12;
Η Β12 ή κοβαλαμίνη είναι μια βιταμίνη που βοηθά στη σύνθεση του DNA των κυττάρων μας και κυρίως αυτών που αναπαράγονται με ταχύ ρυθμό όπως τα αιμοποιητικά μας κύτταρα. Τη βιταμίνη Β12 την προσλαμβάνουμε από το κρέας , τα γαλακτοκομικά και το αυγό.
Έχει ενδιαφέρον ο μηχανισμός απορρόφησης της Β12 την οποία αφού την προσλάβουμε με την τροφή φτάνει στο στομάχι και εκεί ενώνεται με μια πρωτεΐνη που ονομάζεται «ενδογενής παράγοντας» και παράγεται από κάποια ειδικά κύτταρα του στομάχου μας. Αυτή η πρωτεΐνη-μεταφορέας οδηγεί τη Β12 στο τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου όπου και απορροφάται.
Πώς προκύπτει η έλλειψη της Β12 και πώς η κακοήθης αναιμία;
Για να οδηγηθούμε σε έλλειψη της Β12 υπάρχουν δύο τρόποι: είτε να μην την προσλαμβάνουμε σε ικανοποιητική ποσότητα με την τροφή είτε να την προσλαμβάνουμε αλλά να μη μπορεί να απορροφηθεί επαρκώς.
Όταν η αιτία για τη μη απορρόφηση είναι η απουσία της πρωτεΐνης-μεταφορέα, που αναφέραμε νωρίτερα, τότε η Β12 περνά από το πεπτικό μας σύστημα χωρίς να απορροφηθεί και χάνεται. Συνηθέστερη αιτία γι΄αυτό είναι μια αυτοάνοση διαταραχή στην οποία αυτοαντισώματα μπλοκάρουν την παραγωγή ή τη δράση του μεταφορέα με αποτέλεσμα να έχουμε ανεπάρκεια της Β12. Η νόσος αυτή ονομάζεται κακοήθης αναιμία. Ο όρος «κακοήθης» είναι ιστορικός και έρχεται από τα μέσα του 19ου αιώνα όταν είχε πρωτοπαρατηρηθεί η νόσος αλλά δεν υπήρχε σαφής διάγνωση και θεραπεία και ήταν θανατηφόρα. Σίγουρα δεν πρόκειται για μια κακοήθεια με τη σημερινή έννοια του όρου αλλά για μια απολύτως καλοήθη πάθηση.
Τα άτομα με κακοήθη αναιμία έχουν μεγαλύτερη συχνότητα και για άλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως αλωπεκία, λεύκη, θυρεοειδίτιδα Hashimoto. Επίσης, σε σχέση με το γενικό πληθυσμό στην αντίστοιχη ηλικία, παρατηρείται 2 φορές μεγαλύτερη συχνότητα για αδενοκαρκίνωμα στομάχου.
Πώς εκδηλώνεται και πώς γίνεται η διάγνωση:
Η ανεπάρκεια της Β12 και της κακοήθους αναιμίας μπορεί να εμφανιστεί με:
- αναιμία, που λέγεται μεγαλοβλαστική αναιμία, χαμηλά λευκά αιμοσφαίρια και χαμηλά αιμοπετάλια
- νευρολογικές διαταραχές όπως υπνηλία, μειωμένες νοητικές λειτουργίες, διαταραχές στη βάδιση και στην όραση, κεφαλαλγία αλλά και ψυχιατρικές εκδηλώσεις όπως ευερεθιστότητα, διαταραχές συμπεριφοράς και ψευδαισθήσεις.
- γλωσσίτιδα (κόκκινη, λεία και πρησμένη γλώσσα)
- γαστρεντερικά συμπτώματα όπως ναυτία, πόνος στο στομάχι, δυσπεψία
Η διάγνωση μπαίνει με μέτρηση της Β12 στο αίμα και αν βρούμε τιμές κάτω από 150 pg/ml τότε έχουμε διάγνωση της νόσου. Επίσης μπορούμε να ανιχνεύσουμε και να μετρήσουμε τα αυτοαντισώματα στο αίμα και με γαστροσκόπηση βρίσκουμε εικόνα ατροφικής γαστρίτιδας.
Ποια είναι η θεραπεία;
Η θεραπεία της κακοήθους αναιμίας είναι να χορηγήσουμε τη Β12 που ο οργανισμός μας δε μπορεί να απορροφήσει και να αποκαταστήσουμε τα επίπεδά της στο αίμα και τους ιστούς. Έτσι, με την έναρξη της θεραπείας χορηγείται σε ενέσιμη μορφή και σε υψηλές δόσεις μέχρι να βελτιωθεί ο αιματοκρίτης και τα νευρολογικά συμπτώματα και μετά σε δόση συντήρησης με μια ενδομυϊκή ένεση το μήνα για όλη τη διάρκεια ζωής των ασθενών. Ως δόση συντήρησης μπορεί να χορηγηθεί και από το στόμα σε καθημερινή όμως βάση.
Ποιοι πρέπει να ελέγχονται τακτικά για έλλειψη Β12;
Τακτικός έλεγχος της Β12 στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου θα πρέπει να γίνεται:
- στα άτομα της οικογένειας των ασθενών με κακοήθη αναιμία γιατί υπάρχει μια οικογενής κατανομή
- σε ανθρώπους που έχουν κάνει χειρουργεία με αφαίρεση τμήματος του στομάχου όπως τα χειρουργεία για παχυσαρκία ή κακοήθειες, σε παγκρεατεκτομές, σε νόσο του Crohn και ελκώδη κολίτιδα
- σε αυστηρά χορτοφάγους που δε λαμβάνουν καθόλου ζωικά προϊόντα και τότε συστήνουμε να λαμβάνουν σταθερά συμπλήρωμα με B12 200μg την εβδομάδα
- σε ηλικιωμένους, σε ασθενείς μετά από σοβαρή νόσηση οποιασδήποτε αιτιολογίας και σε ανθρώπους με κακή θρέψη
Η ανεπάρκεια της Β12 μπορεί να προϋπάρχει για αρκετό καιρό πριν την εκδήλωση των συμπτωμάτων για το λόγο αυτό ο κλινικός γιατρός θα πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένος για να μπαίνει έγκαιρα η διάγνωση.